Fitoterapia Praktyczna
Portal edukacyjny dla pacjentów, lekarzy, farmaceutów i zielarzy zainteresowanych fitoterapią praktyczną i ziołolecznictwem.
Odwiedź nas i zapisz się do Newslettera!
Wspomnienie o śp. prof. dr hab. Irenie Matławskiej
27 listopada 2023 r. zmarła prof. dr hab. n. farm. Irena Matławska, kierująca przez wiele lat Katedrą i Zakładem Farmakognozji Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Była długoletnim nauczycielem akademickim, wychowawcą wielu pokoleń farmaceutów, wybitnym naukowcem, cieszącym się autorytetem specjalistą z zakresu farmakognozji.
Pani profesor urodziła się 27 sierpnia 1944 r. w Niehniewiczach (okolice Nowogródka), skąd rodzina wyjechała na Ziemie Odzyskane do Krzeszyc. Szkołę podstawową ukończyła w Krzeszycach. W 1961 r. w Liceum Ogólnokształcącym w Gorzowie Wlkp. uzyskała świadectwo dojrzałości. W latach 1961-1966 studiowała na Wydziale Farmaceutycznym Akademii Medycznej w Poznaniu, na kierunku zielarskim. Ziołami interesowała się w trakcie studiów udzielając się w pracach farmakognostycznego studenckiego koła naukowego. W Katedrze i Zakładzie Farmakognozji przygotowała pracę magisterską „Hyperozyd w korze wierzby amerykańskiej Salix americana Hort”, a następnie pracowała nieprzerwanie do przejścia na emeryturę, początkowo na stanowisku asystenta, kolejno adiunkta, profesora. Stopień naukowy doktora nauk farmaceutycznych uzyskała w 1974 r. na podstawie pracy „Związki flawonoidowe w Erysimum perofskianum Fish et May”, wspieranej przez promotora prof. dr hab. Zdzisława Kowalewskiego. Stopień doktora habilitowanego został jej nadany w 1994 r. na podstawie rozprawy „Związki flawonoidowe w wybranych gatunkach rodziny Malvaceae”. Tytuł profesora otrzymała w 2008 r. Od 1997 r. do osiągnięcia wieku emerytalnego w 2014 r. pełniła funkcję kierownika Katedry i Zakładu Farmakognozji, a dodatkowo w latach 2004 r. do2014 r. kierownika Katedry i Zakładu Farmakognozji Collegium Medicum w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Była naukowcem o wszechstronnych zainteresowaniach, dużych zdolnościach. Do najistotniejszych osiągnięć prof. Matławskiej zaliczyć można wyodrębnienie i identyfikację związków flawonoidowych z wybranych gatunków roślin, które mogą być współodpowiedzialne za ich aktywność biologiczną. Zajmowała się też kwasami fenolowymi, polifenolami, terpenami, olejkami eterycznymi, oznaczeniem zawartości związków, oceną aktywności biologicznej, głównie przeciwdrobnoustrojowej, antyoksydacyjnej, hepatoprotekcyjnej, badaniami korelacji pomiędzy zawartością związków w wyciągach a ich aktywnością, oceną jakości produktów leczniczych i suplementów diety zawierających zioła, na przykład preparatów z Ginkgo biloba. Jest autorką lub współautorką około 80 prac eksperymentalnych, a także bardzo wielu prac poglądowych.
Dużą wagę przykładała do popularyzowania zagadnień związanych z fitoterapią, publikując w wielu czasopismach polskich i zagranicznych w tym zamieszczonych w EMA (Europejska Agencja Leków),opracowań monograficznych na temat popularnie stosowanych roślinnych gatunków leczniczych. Zwłaszcza ciekawiły ją zagadnienia interakcji między składnikami jednego surowca, w tym stanowiącego istotę fitoterapii synergizmu, ponadto bezpieczeństwa stosowania surowców roślinnych. Szczególną Jej troską było przekazywanie rzetelnej wiedzy studentom. Prowadziła wykłady, które stale uzupełniała o nowe doniesienia literaturowe, ćwiczenia z farmakognozji, seminaria z leku roślinnego oraz zajęcia fakultatywne z przedmiotu „Lek roślinny” dla studentów V i VI roku Wydziału Lekarskiego, których wprowadzenie zainicjowała. Brała udział w redagowaniu licznych pomocy dydaktycznych; były to zeszyty, skrypty oraz napisany pod Jej redakcją podręcznik „Farmakognozja”, z którego korzystali studenci poznańskiej farmacji i niektórych innych ośrodków akademickich.
Współtworzyła program i uczestniczyła w prowadzeniu zajęć dla słuchaczy studiów podyplomowych „Zioła w Profilaktyce i Terapii”, powołanych przy katedrze w 2015 r. Była promotorem pięciu prac doktorskich, sprawowała funkcję kierownika i opiekuna oraz recenzenta bardzo licznych prac magisterskich. W latach 1999-2016 pełniła funkcję pełnomocnika rektora ds. kontaktów z uniwersytetami medycznymi w Grodnie i Witebsku, organizowała corocznie wymianę studentów pomiędzy tymi uczelniami a Uniwersytetem Medycznym w Poznaniu, staże naukowe w Polsce dla asystentów Wydziału Farmaceutycznego w Witebsku. Współpracowała z katedrami różnych uczelni krajowych i zagranicznych. Gośćmi katedry byli światowej sławy profesorowie z dziedziny fitochemii: Tom Mabry, Jordan Zjawiony, Ahmed A. Ahmed, Norbert Pilewski, NabilH. El-Sayed. Współpraca zaowocowała wspólnymi publikacjami.
Prof. Irena Matławska była osobą o wszechstronnej wiedzy, szerokich zainteresowaniach, dużym doświadczeniu zawodowym, była niepodważalnym autorytecie w środowisku farmakognostów. Poznański ośrodek farmakognozji był znaczący w Polsce. Dbała o rozwój naukowy pracowników, przekazywała swoją zawodową wiedzę i dzieliła się każdą przeczytaną nowością, co sprzyjało rozwojowi naukowemu pracowników katedry. W kontaktach międzyludzkich cechowała Ją wrażliwość, empatia, otwartość na potrzeby innych, w których rozwiązaniu starała się pomóc, nie zważając na własny czas i siły. Bardzo dbała o dobrą atmosferę w katedrze, życzliwość, serdeczny stosunek, organizowała coroczne spotkania świąteczne, w których uczestniczyli też emerytowani pracownicy, interesowała się ich losami. Po przejściu na emeryturę nadal utrzymywała kontakty z wieloma osobami z katedry.
Pani profesor była bardzo skromną, prostolinijną osobą, która nigdy się nie wywyższała. Była niezwykle pracowita. Nie było dla niej „rzeczy trudnych”, podejmowała każde wyzwanie. Ogromną jej troską były wnuki po przedwcześnie zmarłej córce. Pomagała w opiece nad córeczkami syna. Zajmowała się też dużym ogrodem ze starymi gatunkami drzew owocowych, w którym sama sadziła warzywa i je pielęgnowała. Zapraszała nas na zbiory owoców. Pracowała do ostatnich dni życia. Choć była bardzo wymęczona chorobą, jeszcze 19 listopada 2023 r. prowadziła swój ostatni wykład na studiach podyplomowych. Słuchacze zapamiętali fragment przysłowia ludowego, który przytoczyła „Nie znajdziesz ziela przeciw śmierci. Na śmierć nie urosło ziele, choć go wiele”.
prof. dr hab. WIESŁAWA BYLKA
Wieloletni pracownik Katedry i Zakładu Farmakognozji Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, kierownik w latach 2014-2018